Παρασκευή 22 Μαΐου 2009

Περί ελευθερίας της συνείδησης και του αναποφεύκτου της μοίρας

Καιρό έχουμε να ασχοληθούμε με τα φιλοσοφικά θέματα που θίγει στο βιβλίο του "Η Άλλη Αστρολογία" ο Κος Γιάννης Συμεώνογλου. Αν και είχαμε υποσχεθεί εκτενείς αναφορές, παραλείψαμε. Προσπαθώντας να κερδίσουμε λίγο από το χαμένο έδαφος ας ασχοληθούμε με το θέμα της ελευθερίας της συνείδησης έτσι όπως το αντιλαμβάνεται ο συγγραφέας...

Το θέμα της ελευθερίας της συνείδησης μας θυμίζει συνήθως το δικαίωμα της επιλογής ή το δικαίωμα της ελεύθερης έκφρασης. Με βάση αυτή την πρώτη προσέγγιση ως ελευθερία νοείται καταρχήν η απουσία εξωτερικού εξαναγκασμού αλλά επιπλέον και η δυνατότητα επιλογής μεταξύ περισσότερων από μίας εναλλακτικών επιλογών. Ωστόσο ήδη με βάση αυτή την πρώτη προσέγγιση προκύπτει ένα σημαντικό πρόβλημα. Τι γίνεται αν κάποιος δεν επιθυμεί να επιλέξει καμμία από τις διαθέσιμες επιλογές;

Ελευθερία λοιπόν δεν είναι απλώς η ύπαρξη πολλαπλών επιλογών αλλά συναρτάται και με τον υποκειμενικό παράγοντα του ανθρώπου. Σε μένα αρκούν οι διαθέσιμες επιλογές και αισθάνομαι ελεύθερος γιατί μεταξύ αυτών υπάρχει κάποια που μ' αρέσει και την επιλέγω. Αυτό προχωράει ακόμα περισσότερο. Ακόμα και μία μόνο επιλογή να είχα, αν μου άρεσε πάλι δε θα αισθανόμουν καταπιεσμένος. Επομένως η ελευθερία είναι σχετική.

Το επόμενο ερώτημα είναι: Μπορεί σε ένα Σύμπαν αιτιοκρατικό να υπάρχει ελευθερία; Αν προκαθορίζομαι π.χ. από την κληρονομικότητα ή από τον τρόπο που μεγάλωσα πώς είμαι ελεύθερος; Αυτό το ερώτημα προσπάθησαν να απαντήσουν πολλοί φιλόσοφοι και βούδες. Κι ο επονομαζόμενος Βούδας ήταν ένας από εκείνους που αναγνώρισε ότι για να υπάρξει ελευθερία πρέπει να εξαλειφθεί η αναγκαιότητα. Μόνο που θεώρησε κι αυτός όπως και άλλοι ότι η αναγκαιότητα προκύπτει από τις ίδιες τις δικές μας επιθυμίες. Επομένως για να είμαστε ελεύθεροι πρέπει να υιοθετήσουμε μία στάση μη ταύτισης με τις επιθυμίες. Δεν τις αρνήθηκε γιατί τότε θα έφτανε στο άλλο άκρο της ανελευθερίας μέσω της καταπίεσης τους, απλά δίδαξε τη μη ταύτιση, μία στάση ζωής ονομάστηκε Μεση Οδός (που δυστυχώς σήμερα παρερμηνεύεται ως συμβιβασμός).

Προϋπόθεση της μη ταύτισης είναι η πυθαγόρεια αυτοπαρατήρηση, δηλαδή το να λειτουργεί κανείς με τέτοιο τρόπο ώστε να παρατηρεί τις σκέψεις και τη συμπεριφορά του διαρκώς, χωρίς να κρίνει, αλλά δίνοντας έμφαση στο να έχει συνεχή επίγνωση. Αυτή η λειτουργία ονομάστηκε Συνείδηση από το Συν + είδησις, δηλαδή έχω επίγνωση, ξέρω, είμαι εδώ τώρα και έχω αντίληψη του πράγματος.

Η συνείδηση λοιπόν κατά τα ανωτέρω κι όπως αναφέρει στο βιβλίο του ο Συμεώνογλου "αποτελεί την εποπτική λειτουργία ελέγχου της αντιληπτικότητας και των ανταποκρίσεων".

Προκειμένου λοιπόν να λειτουργεί σωστά η συνείδηση πρέπει ο αυτοπαρατηρούμενος να είναι σε εγρήγορση, να είναι "ξύπνιος" και αποστασιοποιημένος, δηλαδή να μην ταυτίζεται με τα όσα παρατηρεί. Πρέπει να λειτουργεί αν ηθοποιός (στμ. αυτό είναι και άποψη του Γκουρτζίεφ) ο οποίος, αν και παίζει ένα ρόλο, δεν πρέπει να αφαιρείται μέσα σε αυτόν, αλλά να έχει επίγνωση ότι παίζει ένα ρόλο.

Το αν θα είναι λοιπόν κανείς στη ζωή του "ξύπνιος" είναι κατά τον Συμεώνογλου το μόνο πράγμα που ο άνθρωπος είναι πραγματικά ελεύθερος να επιλέξει. "Ο άνθρωπος έχει μόνο την ελευθερία της συνείδησης του: να αντιλαμβάνεται ή να εθελοτυφλή", αναφέρει. "Τούτη είναι γνήσια ελευθερία, δεν εκβιάζεται, δεν εξαγοράζεται, ούτε χαρίζεται - κερδίζεται κάθε στιγμή με εσωτερικό αγώνα ως αρετή.".

Αντίθετα, "Η εθελοτυφλία είναι η προϋπόθεση για όλες τις αμαρτίες και η έκπτωση της συνείδησης είναι η μοναδική αμαρτία η οποία δε συγχωρείται από τους νόμους του σύμπαντος". "Όλο το κακό που παράγουν οι άνθρωποι οφείλεται στη μοναδική αμαρτία: πρόσκαιρη ή μόνιμη αυτοαναίρεση της ελευθερίας της συνείδησης".

Δεν υπάρχουν σχόλια: