Άνθρωποι και Πρόσωπα από την Ιστορία της Αστρολογίας

Συνεχίζοντας τις ιστορικές αναφορές με αφορμή τον α’ τόμο της εργασίας του Γιάννη Συμεώνογλου «Η άλλη αστρολογία» αξίζει κανείς νομίζω να δει και μερικά ονόματα από την εποχή του Μεσαίωνα και της Αναγέννησης.

Η συμβολή των Αράβων

Οι Άραβες ως φύλακες της γνώσης των ελληνιστικών βασιλείων μετά την καταδίκη της αστρολογίας ως ειδωλολατρικής από το - χριστιανικό πλέον – ρωμαϊκό κράτος έχουν να δείξουν αρκετά ονόματα που συνέβαλαν και εξέλιξαν το χώρο της αστρολογίας. Πολλοί εξ’ αυτών δεν ήταν εξ’ αίματος Άραβες, αλλά Πέρσες ή Εβραίοι στην καταγωγή, μετείχαν όμως όπως σε όλες τις πολυπολιτισμικές εποχές της ατμόσφαιρας και του γίγνεσθαι του αραβικού κόσμου. Άλλωστε και στον ελληνιστικό κόσμο πολλοί καθ’ ημάς επονομαζόμενοι Έλληνες, ήταν απλά ελληνίζοντες ( ο γνωστός σε όλους μας Πτολεμαίος είχε ρωμαικό όνομα, καθώς λεγόταν Κλαύδιος Πτολεμαίος ).

Ο Ιακώβ Μπεν Ταρίκ, εβραίος λόγιος, γνώστης της αραβικής γλώσσας, ίδρυσε το 777 στη Βαγδάτη την πρώτη αστρολογική σχολή.

1. Ο Αμπού Μάσαρ (787-886) ήταν ο πρώτος που μετέφρασε τα έργα του Πτολεμαίου. Τα έργα του μετέφρασαν αργότερα και ευρωπαίοι λόγοι στα λατινικά
2. Ο Αλ Κιντί, δάσκαλος του Αμπού Μάσαρ, μετέφρασε τον Αριστοτέλη στα αρβαικά. Έργο του το «Περί μεγάλων συνόδων», στο οποίο περιέχεται η παλιότερη περιγραφή των 97 βασικών αραβικών σημείων του ωροσκοπίου ( σημεία στο ζωδιακό που προκύπτουν από συνδυασμούς θέσεων πλανητών, ωροσκόπου, ακμής οίκων, κλπ)
3. Ο Αλ Μπιρουνί (973-1048), Πέρσης μουσουλμάνος αστρολόγος, που στο έργο του «Στοιχεία Αστρολογίας» επέκρινε την υπερβολική χρήση των αραβικών σημείων από τους σύγχρονους αστρολόγους. Στο έργο του ανιχνεύονται επιρροές του Πυθαγόρα και της Ινδικής Αστρολογίας.

Η αστρολογία στην Ευρώπη το Μεσαίωνα

Το μεσαίωνα στην Ευρώπη δεν υπάρχει - μέχρι τον ένατο αιώνα τουλάχιστον – μεγάλη ανάπτυξη της αστρολογίας. Λόγω της καταδίκης της αστρολογίας από την Εκκλησία αλλά και των συνθηκών διαβίωσης, λίγοι είναι οι αστρολόγοι που γνωρίζουμε. Η κατάσταση αρχίζει να αλλάζει με το σχηματισμό των πρώτων φεουδαρχικών κρατών, στα οποία οι φεουδάρχες ζητούν τη συνδρομή των αστρολόγων για να μπορούν να προβλέπουν θέματα κρατικών υποθέσεων (στμ: να ίσως γιατί τις παλιές εποχές ο αστρολόγος ταυτιζόταν με τον Κρόνο ως μάγος – ελεγκτής των καταστάσεων).

Από ιστορικής πλευράς αξίζει να σημειώσουμε ( κι εγώ ξεφεύγω λίγο από τα όσα γράφει ο συγγραφέας ) ότι η Αγγλία αλλά κυρίως η Ιρλανδία είναι ο μόνος τόπος την εποχή εκείνη στην Ευρώπη με σχετική ηρεμία, χωρίς την επέλαση Γότθων, Ούνων και άλλων μη χριστιανών «βαρβάρων». Εξαιτίας της σχετικής της απομόνωσης η Ιρλανδία κυρίως αποτέλεσε τη μόνη περιοχή της βόρειας και δυτικής Ευρώπης που συνέχισε στα μοναστήρια η μελέτη των γραμμάτων. Με την εμφάνιση των πρώτων γερμανικών βασιλείων στην κεντρική Ευρώπη παρατηρείται σταδιακά μία μετανάστευση θεολόγων, δασκάλων, ιερέων από τα βρετανικά νησιά προς την ενδοχώρα και μία επανέναρξη της προσπάθειας για ίδρυση σχολείων, μάθηση γραφής, θρησκείας, κλπ.

Ας δούμε τώρα και μερικά ονόματα...

Ο αστρολόγος Pelittus είναι ο πρώτος βασιλικός αστρολόγος που έχουμε ακουστά. Ήταν αστρολόγος της Norhumbria, βασίλειο της μεσοανατολικής Αγγλίας τον 6ο και 7ο αιώνα μ.Χ. επί της βασιλείας του Έντουιν (585-633) και βοηθούσε το βασιλιά του στον αγώνα για την επικράτηση εναντίον των Κελτών.

1. Το τάγμα του Αγίου Βενέδικτου, αν και καθολικό τάγμα, ιδρυθέν τον 5ο αιώνα μ.Χ. αποτέλεσε την πρώτη κοιτίδα αντιγραφής αρχαίων γνώσεων και διατήρησης μεταξύ άλλων αστρολογικών κειμένων.
2. Ο Αλκουίνος (735-804), Άγγλος στην καταγωγή, θεωρείται ως εκείνος με τον οποίο ξεκινά η σχολαστική φιλοσοφία στη Μεσαιωνική Ευρώπη. Σπούδασε στη νήσιο Ιόνα της Σκωτίας που ήταν κέντρο ιεραποστολής και αργότερα πήγε στην ηπειρωτική Ευρώπη όπου έγινε αστρολόγος του Καρλομάγνου.
3. Ο Καρλομάγνος ήταν ο πρώτος μεγάλος βασιλιάς στην κεντρική Ευρώπη και επανέφερε το θεσμό του βασιλικού αστρολόγου, προωθώντας έτσι την αστρολογία.
4. Ο Συλβέστρος ο Β’ (983-1003) είναι από τους πρώτους πάπες που είναι και αστρολόγος.
5. Το «Βιβλίο των Πλανητών και των Κοσμικών Κλιμάτων» είναι η πρώτη αστρολογική πραγματεία της εποχής και αποδίδεται είτε στον πάπα Συλβέστρο το Β’ είτε στον επίσκοπο Άντλεβολντ της Ουτρέχτης.
6. Το 1138 εκδίδεται για πρώτη φορά στα λατινικά η Τετράβιβλος του Πτολεμαίου
7. Το 1170 η Αστρολογία διαχωρίζεται για πρώτη φορά στους κλάδους της. Γενεθλιακή, Επιλεκτική, Ωριαία και Πολιτική από τον Άγγλο αστρολόγο Ρότζερ του Χέρφορντ.
8. Ο Ρομπέρ Γκροσετέστ (1175-1253), αστρολόγος αλλά και επίσκοπος του Λίνκολν στην Αγγλία
9. Ο Αλβέρτος ο Μέγας (1193-1280), δομινικανός μοναχός, επίσκοπος του Ράντισμπον και από τους μεγαλύτερους σχολαστικούς φιλοσόφους
10. Ο Θωμάς ο Ακινάτης (1225-1274), κορυφαίος θεολόγος και μελετητής του Αριστοτέλη
11. Ο Ρότζερ Μπέικον (1214-1294), φραγκισκανός μοναχός και επιστήμονας, που επέκρινε τις υπερβολές της σχολαστικής φιλοσοφίας και κατέκρινε την άνευ κριτικής σκέψης αποδοχή των ιδεών ακόμη κι αν αυτές ανήκουν στον Αριστοτέλη.

Να σημειώσουμε εδώ ότι με βάση τις δικές μας προσλαμβάνουσες η σχολαστική φιλοσοφία ήταν η φιλοσοφία που πραγματευόταν τα του κόσμου, θεωρώντας δεδομένο ότι δημιουργήθηκε από τον Θεό, και προσπαθώντας να αποδείξει απλά το ΠΩΣ ο Θεός έχει ρυθμίσει τα του κόσμου κι όχι το ΑΝ. Θεωρώντας εκ των προτέρων αποδεκτή την ΑΙΤΙΑ ύπαρξης του κόσμου, η σχολαστική φιλοσοφία συνέβαλε στην επικράτηση της κοσμοαντίληψης στη Δύση ότι τα του κόσμου πρέπει να τα προσεγγίζει κανείς με τη φιλοσοφία ( και αργότερα με την επιστήμη που τη διαδέχτηκε ) ενώ τα πνευματικά ζητήματα με τη θρησκεία κι ότι τα δύο αυτά συστήματα πρέπει να μένουν διαχωρισμένα μεταξύ τους.

Οι συνέπειες αυτής της κοσμοαντίληψης είναι ακόμη και σήμερα ορατές, καθώς όλοι εκπαιδευόμαστε στο ότι η επιστήμη είναι «αντικειμενική» και για να λειτουργεί σωστά, πρέπει να απομακρύνουμε τον «υποκειμενικό» παράγοντα από την ενασχόληση μαζί της. Αν και ακούγεται σωστή αυτή η άποψη – τουλάχιστον για τις καθημερινές μας ασχολίες – σε θέματα πιο εσωτερικά όπως η αστρολογία ή η ολιστική ιατρική των πραγμάτων ο διαχωρισμός αυτός οδηγεί σε αδιέξοδα, καθώς δεν ξέρουμε αν πρέπει να αποδεχτούμε μία μέθοδο ( αστρολογική ή ιατρική στα παραδείγματα μας ) που δουλεύει μεν, δεν έχουμε όμως αποδείξει επιστημονικά το πώς και το γιατί δε ).

Σημειώστε επίσης ότι ετυμολογικά η σχολαστική φιλοσοφία δεν έχει να κάνει με αυτό που ακούγεται σε μας σαν σχολαστικισμός, αλλά με το αγγλικό scholar, δηλαδή λόγιος. Ήταν δηλαδή η φιλοσοφία των λογίων και κυρίως των ανθρώπων της εκκλησίας, καθώς οι περισσότεροι φιλόσοφοι της εποχής ήταν κληρικοί ( ήταν άλλωστε και ο μόνος χώρος που μπορούσε να δραστηριοποιηθεί κάποιος όταν ήθελε μόρφωση, καθώς δεν υπήρχαν ακόμη πανεπιστήμια, αλλά και όταν ιδρύθηκαν οι δάσκαλοι για πολλά χρόνια ήταν κληρικοί ).

Σημειώστε επίσης ότι η λέξη minister που σημαίνει υπουργός σημαίνει ταυτόχρονα και τον ιερωμένο, για να γίνει κατανοητή η εμπλοκή των λογίων – ιερωμένων σε όποια δραστηριότητα της εποχής απαιτούσε υψηλότερη μόρφωση από τη συνήθη. Κάτι που μας ξενίζει σήμερα βέβαια, αλλά ας μην ξεχνάμε ότι και σε παλιότερους πολιτισμούς, όπως η αρχαία Αίγυπτος οι ιερείς ήταν ταυτόχρονα και δάσκαλοι και σύμβουλοι του κράτους. Όλα αυτά καλό θα ήταν να τα λέμε από καιρό σε καιρό για να ξέρουμε από πού ξεκινήσαμε σε σύγκριση με τη στάση που κρατάει σήμερα η δυτική κυρίως εκκλησία σε κάποια θέματα.

Με την οικονομική ανάπτυξη της Ιταλίας στις παρυφές της Αναγέννησης βλέπουμε να εμφανίζεται η αστρολογία στην ιταλική χερσόνησο.

• Ο Τζιοβάννι Καμπάνο ή Καμπάνους (13ος αιώνας), γνωστός από το σύστημα οικοθεσίας του, αστρολόγος και γιατρός, εικάζεται ότι το σύστημα αυτό το είχε δανειστεί από τους Άραβες
• Ο κόμης Γκουίντο Μπονάττι (1230-1300) εκδίδει το 1280 το «Αστρονομικό Βιβλίο», που περιέχει ερμηνείες αραβικών σημείων. Στα έργα του συγκαταλέγεται και «Το Πνεύμα της Αστρολογίας» όπου προσεγγίζει την Αστρολογία σε μεγαλύτερο βάθος, θίγοντας ζητήματα ελευθερίας της συνείδησης
• Το Πανεπιστήμιο της Μπολώνια είναι από τα πρώτα πανεπιστήμια που ξεκινά η διδασκαλία αστρολογικών σπουδών. Μέχρι το 16ο αιώνα στην Ευρώπη σε πολλά Πανεπιστήμια εντάσσεται η αστρολογία.
• Ο Βλάσιος της Πάρμα (1350-1416) τοπικός αστρολόγος που έγινε γνωστός επειδή προέβλεψε την έκβαση ενός τοπικού πολέμου
• Ο Ιωάννης Μάγιστρος Έκαρτ (1260-1327), δομινικανός μοναχός και αστρλόγος, προσανατολισμένος περισσότερο στη μυστικιστική πλευρά της αστρολογίας (ήταν μυστικιστής και ασχολήθηκε ιδιαίτερα με τη νεοπλατωνική φιλοσοφία)
  Οι πρώτοι καζαμίες εκδόθηκαν στα τέλη του 14ου αιώνα, ενώ με την εφεύρεση της τυπογραφίας διαθόθηκαν εκτενώς, καθώς έκαναν αναφορές για τις σοδειές και τις καιρικές συνθήκες

Αυτές ήταν μερικέ αναφορές από την ιστορία της Αστρολογίας που αξίζει να θυμόμαστε. Συνέχεια με την Αναγέννηση και τα νεότερα χρόνια σε επόμενη δημοσίευση.